दिवाळीतील लक्ष्मी पूजन एक परंपरा आणि श्रद्धेचा संगम
दिवाळीतील लक्ष्मी पूजन – एक परंपरा आणि श्रद्धेचा संगम
दिवाळी हा भारतातील एक महत्त्वाचा सण असून, या सणात लक्ष्मी पूजनाला विशेष महत्त्व दिले जाते. यावर्षी, 31 ऑक्टोबरपासून अमावस्या सुरू होते, जी 1 नोव्हेंबरच्या रात्री 8 वाजेपर्यंत राहते. त्यामुळे लक्ष्मी पूजन कधी करावे, याबाबत काही लोकांमध्ये संभ्रम आहे. काही लोक आज लक्ष्मी पूजन करण्याचे सुचवत आहेत तर काही उद्या करण्यास सांगत आहेत. पण, प्रथेप्रमाणे तुम्हाला जेव्हा योग्य वाटेल तेव्हा लक्ष्मी पूजन करू शकता.

लक्ष्मी पूजन कधी करावे?
लक्ष्मी पूजनाची वेळ आणि दिनांक यामध्ये थोडा बदल असू शकतो. या अमावस्येच्या काळात, आजच्या दिवशी म्हणजे 31 ऑक्टोबर संध्याकाळी लक्ष्मी पूजन केले तरी चालेल. उद्या पूजन करायचे असल्यास, 1 नोव्हेंबरच्या रात्री 8 वाजेच्या आत पूजन पूर्ण करणे आवश्यक आहे. या दिवशी संध्याकाळी लक्ष्मी पूजन करण्यामागे एक पारंपरिक श्रद्धा आहे की त्या दिवशी घरात लक्ष्मी माता प्रवेश करतात व घरात सुख, समृद्धी आणि ऐश्वर्य घेऊन येतात.
लक्ष्मी पूजनासोबत कानबाई रानबाईची आरती
लक्ष्मी पूजन करताना आरत्या गाण्याची परंपरा आहे. यामध्ये मराठीतून व अहिराणी भाषेत गाण्यात येणाऱ्या कानबाई व रानबाईच्या आरत्यांना महत्त्व आहे. कानबाईला लक्ष्मीचा अवतार मानले जाते, तर रानबाई ही वनदेवता व भूमाता आहे. कानबाई आणि रानबाई यांच्या आरत्या गातल्याने त्यांचा सन्मान राखला जातो, आणि या आरत्यांमुळे खान्देशची कुलदेवता कानबाई ही लक्ष्मी स्वरूपात पूजा स्वीकारते.
कानबाई रानबाईचे पारंपरिक महत्त्व
कानबाई आणि रानबाई या खान्देश भागातील लोकांसाठी आदरणीय देवता आहेत. ‘कान्हा+आहेर’ या शब्दांपासून ‘कण्हेर राजा’ या देवतेचा उगम झाला आहे, आणि कानबाई व रानबाई या त्यांच्या पत्नी मानल्या जातात. कानबाई ही लक्ष्मी माता असल्याने तिचे पूजन श्रावण महिन्यात केले जाते, तर रानबाईचे पूजन खोपडी एकादशीच्या दिवशी केले जाते. हे खान्देशातील लोकांसाठी एक महत्त्वपूर्ण श्रद्धा असते. कानबाईच्या पूजनासोबत लक्ष्मी पूजन केल्याने असे मानले जाते की लक्ष्मी स्वतः तुमच्या घरात आल्यासारखी भावना मिळते.

गृहलक्ष्मीचा सन्मान
कानबाई व रानबाईच्या पूजेतून एक अद्वितीय श्रद्धा आणि परंपरा दिसून येते. आपल्या सणांमध्ये आपली परंपरा जीवंत ठेवण्याची गरज आहे. आपल्या घरातील सून गृहलक्ष्मी असते, ती पूजेच्या दिवशी घरी असावी असे मानले जाते, कारण आपल्या घरात लक्ष्मी मातेसारखे तिचे महत्त्व असते. ही भारतीय संस्कृतीची एक महत्त्वाची परंपरा आहे जी गृहलक्ष्मीला सन्मानित करते.
निष्कर्ष
लक्ष्मी पूजन हा फक्त एक धार्मिक विधी नसून, त्यामागे आपली परंपरा, श्रद्धा आणि सामाजिक संदेश आहे. कानबाई आणि रानबाई यांच्या पूजेसोबत लक्ष्मी पूजन केल्याने समाजातील मूल्ये, स्त्रीचा सन्मान, आणि घरातील समृद्धी हे विचार प्रत्यक्षात येतात. त्यामुळे या दिवाळीत लक्ष्मी पूजनाच्या परंपरेला आणि आपल्या सणांना परिपूर्ण श्रद्धेने साजरा करा.
लेखक:-बापूसाहेब हटकर
