कानबाई उत्सव

कानबाई उत्सव

कानबाई माय की जय!

लेखक: नानाभाऊ माळी

परिचय:

खान्देशी संस्कृतीत कानबाई मायचा उत्सव एक विशेष स्थान राखतो. चाकण, पुणे, सांगवी, वाल्हेकरवाडी, आणि चिंचवडमध्ये तीन दिवस, म्हणजे शनिवार, रविवार, आणि सोमवार, कानबाई मायची भक्ती करणाऱ्या खान्देशी भाऊ-बहिणींचा महापूर येतो. ही काळदीन उत्सवामध्ये प्रत्येक जण कानबाई मायच्या रोटसाठी गावाकडे गेला पाहिजे, असा नियमच आहे. दूरदूरच्या गावांतील भक्त आपल्या मूळ गावात येऊन भक्तिभावाने लीन होतात.

खान्देशी परंपरा:

कानबाई मायच्या रोट मुये खान्देशातील प्रत्येक गाव भरभराटीला येते. कानबाई माय, रानबाई माय, आणि कन्हेर राजा यांच्या भक्तिमय गाण्यांनी कान असतात. घर, गल्ली, गाव, आणि संपूर्ण खान्देश कानबाई मायच्या भक्तीत तल्लीन होतो. मुंबई, पुणे, नाशिक, आणि संभाजीनगरसारख्या दूरदूरच्या ठिकाणांहून लोक कानबाई मायच्या रोटासाठी गावात येतात. यात जात, पात भेदभाव नाही. गाव एकाच धाग्यात बांधलेले असते आणि प्रत्येक जण या उत्सवात सामील होतो.

उत्सवाचे महत्त्व:

कानबाई माय, म्हणजे ‘राधा’, रानबाई माय म्हणजे साक्षात ‘लक्ष्मी’, आणि कन्हेर राजा म्हणजे ‘कृष्ण भगवान’. खान्देश हा अहिर राजांच्या संस्कृतीचा देश आहे. येथे आपली श्रद्धा, आस्था, परंपरा, आणि भाषा एकत्र येऊन एक वेगळी ओळख निर्माण करतात. कानबाई मायच्या रोटाचा उत्सव खान्देशातील जुनी संस्कृती जिवंत ठेवतो.

खान्देशी लोकांची भक्ती:

खान्देशी माणूस पोटासाठी दूर गावी जातो, परदेश, सुरत, आमदाबाद, बडोदा, पुणे, नाशिक, संभाजीनगर, मुंबईसारख्या शहरांत स्थायिक होतो. पण उत्सवाच्या दिवशी गावाला परत येतो आणि परंपरा जपतो. चाकण, वाल्हेकरवाडी, सांगवी, आणि इतर ठिकाणी हा उत्सव मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो.

उत्सवाचे अनुभव:

यंदाच्या वर्षी कानबाई मायचा उत्सव सर्वांच्या डोळ्यांत, हृदयात, आणि मनात खोलवर रुजला आहे. खान्देशी संस्कृतीचे नयनरम्य दर्शन या उत्सवात पहायला मिळाले. १० ते १२ ऑगस्ट, शनिवार, रविवार, आणि सोमवार, हे तीन दिवस खान्देशी माणसासाठी भक्ती आणि आनंदाने भरलेले होते.

समारोप:

या वर्षी कानबाई मायचा उत्सव भक्तांच्या मनात एक नवीन ऊर्जा घेऊन आला. खान्देशच्या खास संस्कृतीचे दर्शन घडवणारा हा उत्सव मोठ्या उत्साहाने साजरा झाला. कानबाई मायच्या रोटचा आनंद घेण्यासाठी आणि खान्देशी परंपरेचे दर्शन घडवण्यासाठी सगळ्यांनी आपल्या गावाला भेट दिली.

जय कानबाई माय! जय रानबाई माय! जय कन्हेर राजा!

नानाभाऊ माळी

मु.पो.ता.शिंदखेडा, जि.धुळे 
(ह.मु.हडपसर, पुणे) 
दिनांक: १३ ऑगस्ट २०२४