कर्मवीर भाऊसाहेब हिरे
कर्मवीर भाऊसाहेब हिरे यांचा जन्म १ मार्च १९०५ रोजी नाशिकमधील मालेगाव जिल्ह्याचा भाग असलेल्या निमगाव येथे झाला. त्यांचे वडील सखाराम कृष्ण हिरे आणि आईचे नाव झेलाबाई सखाराम हिरे असे होते. भाऊसाहेबांचे प्राथमिक शिक्षण निमगाव येथे झाले आणि नंतर माध्यमिक शिक्षणासाठी ‘उदोजी बोर्डिंग’ मध्ये प्रवेश घेतला. मॅट्रिक झाल्यानंतर त्यांनी बडोदा राज्यातील महाराज सयाजीराव गायकवाड यांच्या संस्थेतून कला शाखेची पदवी (बीए) घेतली. त्यानंतर, त्यांनी नाशिकला परतण्यापूर्वी पुण्यातून एलएलबी पूर्ण केले.
शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर, भाऊसाहेब हिरे विविध शैक्षणिक आणि सामाजिक उपक्रमांमध्ये सक्रियपणे सहभागी झाले. ते महात्मा फुले यांच्या नेतृत्वाखालील सत्यशोधक समाज चळवळीत सामील झाले आणि १९३६ मध्ये राष्ट्रीय काँग्रेसचे सदस्य झाले. त्यांच्या नेतृत्व कौशल्यांना लवकरच मान्यता मिळाली आणि त्यांनी तालुका काँग्रेस बोर्डाचे अध्यक्षपद स्वीकारले. नंतर, ते जिल्हा काँग्रेस बोर्डाचे प्रमुख देखील झाले आणि स्थानिक बोर्डाचे सदस्य म्हणून निवडून आले.
१९३७ मध्ये, भाऊसाहेब काँग्रेस पक्षाचे सदस्य म्हणून मुंबई विधानसभेवर निवडून आले. त्यानंतर त्यांची महसूल विभागाचे संसदीय सचिव म्हणून नियुक्ती झाली. १९४० मध्ये, महात्मा गांधींनी त्यांना त्यांच्या वैयक्तिक सत्याग्रहासाठी निवडले आणि ते त्यांच्या तालुक्यातील पहिले सदस्य बनले. त्यांच्या सहभागासाठी त्यांना एक वर्षाची शिक्षा सुनावण्यात आली आणि नाशिक मध्यवर्ती कारागृहात ठेवण्यात आले.
चले जवान चळवळीदरम्यान, भाऊसाहेब भूमिगत राहिले आणि नंतर १९४२ च्या सत्याग्रहात सहभागी झाल्यामुळे त्यांना १५ महिने सक्तमजुरीची शिक्षा झाली. तुरुंगातून सुटल्यानंतर त्यांची महाराष्ट्र संसदीय मंडळावर नियुक्ती झाली आणि त्यानंतर ते अखिल भारतीय काँग्रेस समितीचे सदस्य झाले.
१९४७ मध्ये, भाऊसाहेब स्थानिक मंडळाचे अध्यक्ष म्हणून निवडून आले आणि नंतर ते लोकसभेचे खासदार (खासदार) झाले. १९४८ मध्ये त्यांनी महाराष्ट्र प्रदेश काँग्रेसचे अध्यक्षपद स्वीकारले. १९५० मध्ये, त्यांनी नाशिक काँग्रेसच्या ५६ व्या अधिवेशनाचे स्वागताध्यक्ष म्हणून काम पाहिले.
१९५२ मध्ये, भाऊसाहेब महाराष्ट्र विधिमंडळाचे सदस्य म्हणून निवडून आले, जिथे त्यांनी वन महसूल मंत्री म्हणूनही काम केले. १९५७ मध्ये ते पुन्हा विधिमंडळात निवडून आले. आयुष्यभर त्यांनी ग्रामीण भागात शिक्षणासाठी स्वतःला समर्पित केले, असंख्य शैक्षणिक संस्था स्थापन केल्या आणि मुलांना मोफत शिक्षण दिले. त्यांच्या अथक प्रयत्नांमुळे त्यांना “कर्मवीर” ही पदवी मिळाली.
कर्मवी भाऊसाहेब हिरे यांचे १९६१ मध्ये निधन झाले. त्यांनी समाजाच्या कल्याणासाठी निस्वार्थ सेवा आणि समर्पणाचा वारसा मागे सोडला.
विकास मुकुंदराव पाटील
अध्यक्ष
उत्तर महाराष्ट्र खान्देश विकास मंडळ
