धुळ्याची धुळवड, धुळ्याची धुलीवंदन म्हणजे नंदनवन!
प्रत्येक शहराचे आणि गावाचे वैशिष्ट्य असते, आणि त्यानुसार त्याची प्रसिद्धी होते. काही शहरे औद्योगिक क्षेत्रामुळे ओळखली जातात, काही ऐतिहासिक वारशामुळे, तर काही त्यांच्या खास खाद्यसंस्कृतीमुळे. पण आपले धुळे शहर मात्र दोन गोष्टींसाठी प्रसिद्ध आहे—त्याच्या वास्तूच्या अनोख्या रचनेसाठी आणि महाराष्ट्रभर नावाजलेल्या रंगपंचमीसाठी!
धुळ्यातील रंगपंचमी—एक उत्सवी सोहळा
धुळ्यात धुलीवंदन साजरे करण्यासाठी महाराष्ट्रभरातून नागरिक येथे येतात. नोकरी-धंद्यावर असलेले लोकही खास रजा घेऊन हा सण साजरा करण्यासाठी धुळ्याला आवर्जून येतात. हा उत्सव म्हणजे जणू छोटा महाकुंभ मेळा!
होळी दहनानंतर दुसऱ्या दिवशी धुळवड खेळली जाते, जी धुळेकरांच्या भाषेत “रंगपंचमी” म्हणून ओळखली जाते. शहरभर गल्लोगल्ली होळी पेटलेली दिसते. पाण्याने भरलेले मोठे लोखंडी कढई, पाण्याचे ड्रम सर्वत्र दिसतात. सकाळी सहा वाजल्यापासूनच लोक एकमेकांवर रंगीत पाणी टाकायला सुरुवात करतात. गल्लीच्या प्रत्येक कोपऱ्यावर युवकांचे गट तयार होतात, हातात पत्र्याच्या डोलच्या आणि पिचकार्‍या घेऊन रंगांची उधळण सुरू होते.
संगीत, नृत्य, आणि रंगांचा अखंड जल्लोष
होळीच्या आधीपासूनच गल्लीबोळांमध्ये मोठमोठे लाऊडस्पीकर लावले जातात आणि त्यावर गाणी वाजू लागतात. रंग खेळणारे लोक नाचू लागतात, उड्या मारतात, आणि जगातील सर्व चिंता विसरून जातात. त्यांच्या चेहऱ्यावर आणि कपड्यांवर इतके रंग असतात की कोण ओळखूही येत नाही. गल्ल्यांमध्ये फिरणारे रंगांचे गट एकमेकांवर जोरदार पाणी मारतात, आणि काही हौशी युवक बैलगाडीवर पाण्याचे ड्रम घेऊन संपूर्ण शहरात फिरतात.
एक वेगळेच विश्व… आनंदाचे नंदनवन!
हा सण इतका उत्साहपूर्ण असतो की तो अनुभवण्यासाठी स्वतः त्यात सहभागी व्हावेसे वाटते. लोक आपली सुख-दुःख, ताण-तणाव विसरून एका वेगळ्याच आनंदाच्या विश्वात प्रवेश करतात. जीवनाची खरी मजा अनुभवायची असेल, तर धुळ्यातील धुलीवंदनला उपस्थित राहायलाच हवे!
संस्कृती, परंपरा, आणि सामाजिक एकता
महाराष्ट्रातील प्रत्येक गावात धुलीवंदन वेगवेगळ्या प्रकारे साजरे होते. उदाहरणार्थ, नाशिकमध्ये होळी दहनाच्या पाच दिवसांनंतर रंगपंचमी खेळली जाते. मात्र, धुळ्यातील धुळवड संपूर्ण महाराष्ट्रभर प्रसिद्ध आहे.
विशेष म्हणजे, आता हा सण अधिक पर्यावरणपूरक बनत आहे. झाडे तोडण्याऐवजी लोक घरातील कचऱ्याचा उपयोग होळी दहनासाठी करतात. तसेच, हा सण सामाजिक एकतेचे दर्शन घडवतो—सर्वजण भेदभाव विसरून, आनंदाने एकत्र रंग खेळतात.
रंगपंचमी—एक नवा उत्साह, एक नवीन ऊर्जा!
धुळ्यातील रंगपंचमी हा केवळ एक सण नाही, तर जीवनाला संजीवनी देणारा एक अनोखा उत्सव आहे. हा अनुभव घेतल्यावर प्रत्येकजण रिफ्रेश होऊन नव्या उर्जेने जीवनात परततो.
धुळ्यातील धुलीवंदन—एकदा तरी अनुभवायलाच हवे!
✍🏻 हेमंत जगदाळे
(संपादक, खान्देश सम्राट, धुळे)
